Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн илемлӗх ертӳҫи Валерий Яковлев паян, авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнчен чертелӗ ҫуралнӑ кунне уявлать. Сцена ӑсти, театра илемлӗх ертӳҫи пулса чылай ҫул ертсе пыраканскер 79 ҫул тултарнӑ.

Валерий Яковлев Шӑмӑршӑ районӗнчи Виҫпӳрт Шӑмӑршӑ ялӗнче ҫуралнӑ. Унӑн хисеплӗ ячӗсем, тӗрлӗ премийӗсем питех те нумай. Вӑл — СССР халӑх артисчӗ. 2015 ҫулта вӑл Раҫҫей наци премийӗн лауреачӗ пулса тӑнӑ. Ун чухне вӑл «Ылтӑн маска» премие тивӗҫнӗччӗ.

Пӗр интервьюра, ҫак йӗркесен авторӗ пӗлнӗ тӑрӑх, иртнӗ ӗмӗрӗн 70-80-мӗш ҫулӗсене Валерий Яковлев театр ренессансӗ тенӗ. Иртнӗ ӗмӗрӗн 90-мӗш ҫулӗсенче театр алӑкӗ умӗнче черетри халӑх тӗркӗшнине те вӑл аван астӑвать.

Авӑн уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Шӑмӑршӑ районӗнчи Пӑчарлӑ Пашьел ялӗнче пурӑнакан хӑш-пӗр ҫын ӗнесӗр тӑрса юлнӑ. Мӑйракаллӑ шултра выльӑх кӗтӳрен килсен урамрах йӑванса кайнӑ. Клевер ҫинче ҫӳренӗскерсем карӑнса кайнӑ-мӗн.

«Ӗнесене ҫӑлма май ҫукчӗ. Кӗтӳҫсем вӗсене лайӑх пӑхман, халӗ ҫур ял ӗнесӗр тӑрса юлчӗ», - ҫапла пӗлтернӗ халӑх корреспонденчӗ «Про Город» хаҫата.

Вырӑнти администраци пӗлтернӗ тӑрӑх, ку каҫхине пулнӑ. Миҫе ӗне вилнине татса калайман: 4-шӗ тӳрех вилнӗ, тепӗр 14-шне пусса какая яма май килнӗ. Темиҫе ӗнене ҫӑлнӑ: ятарлӑ хатӗрпе хырӑмне шӑтарса газне кӑларнӑ.

Ялти ӗнесене ятарласа тытнӑ кӗтӳҫсем пӑхнӑ-мӗн. Вӗсене уйӑхне кашни ӗнешӗн 700 тенкӗ тӳленӗ. Анчах кӗтӳҫсемпе килӗшӳ туман, вӗсенчен нимӗн те ыйтаймастӑн.

Олег Долгов 1976 ҫулта Шӑмӑршӑ районӗнче ҫуралнӑ. Каярахпа унӑн ҫемйи Самар облаҫне куҫса кайнӑ. Ҫара кайсан вӑл Дагестанри Кизляр хулине лекнӗ. Ун чухне унта шӑпах ҫапӑҫусем пынӑ. Шел те, Чӑваш Ен каччин ӗмӗрӗ кӗске пулнӑ – вӑл 1996 ҫулта спецоперацире паттӑрла вилнӗ. Ӑна кун хыҫҫӑн Раҫҫей Геройӗн ятне панӑ.

Нумаях пулмасть Чӑваш Енре ҫуралнӑ каччӑ ячӗпе Раҫҫей почти марка кӑларнӑ. Унта Олег Долговӑн портретне, «Ылтӑн Ҫӑлтӑр» медале сӑнланӑ. Маркӑна 115 пин тиражпа кӑларнӑ, вӑл 27 тенкӗ тӑрать.

Шӑмӑршӑ районӗн каччи 20 ҫул та тултарса ӗлкӗреймен. Паттӑрӑн ятне ҫапла хисеп туни чӑннипех те мӑнаҫлӑх туйӑмӗ ҫуратать.

Ҫурла уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн артисчӗсем Шӑмӑршӑ районӗнчи Карапай Шӑмӑршӑ ялӗнче пулнӑ.

Зоя Яковлева режиссер Фейсбукра пӗлтернӗ тӑрӑх, «Пӗр 15-20 ҫул каялла Пӗтӗм Раҫҫейри патшалӑх телерадиокомпанийӗн Чӑваш енри филиалӗн пултарулӑх ушкӑнӗпе Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ пӗр шухӑшлӑ пулса вӑтӑра яхӑн илемлӗ фильм ӳкернӗ». Ун чухнехи тапхӑра Ҫамрӑксен театрӗн артисчӗсем халӗ ылтӑн вӑхӑт тесе аса илеҫҫӗ тесе пӗлтерет Зоя Яковлева.

«Пушмак пӑру мыскари» фильма ӳкернӗ Шӑмӑршӑ районӗнчи Карапай Шӑмӑршӑра ӳкернӗ. Ку вӑл 2003-мӗш ҫулта пулнӑ. Ун чухне чӑваш телевиденийӗнче тӑрӑшнӑ Валерий Иовлев режиссер, Сергей Мышев оператор тата Зоя Яковлева режиссер Ҫамрӑксен театрӗн тӗп режиссерӗпе Вячеслав Ориновпа Н. Сидоровӑн камитне кино пек ӳкерме шутлан. Фильмӑн директорӗ пулма Валерий Лукьянов артист килӗшнӗ.

Ҫурла уйӑхӗн 17-мӗшӗнче ҫав яла ҫитсе «артистсем ял урамӗсем тӑрӑх утса асра юлнӑ тӗлӗнмелле самантсене» аса илнӗ.

«Кӗтӳҫ рольне вылянӑ Валерий Лукьяновӑн ашшӗ Николай Федорович та мӑшӑрӗпе Елизавета Петровнӑпа халӗ ял масарӗнче канлӗх тупнӑ… Артистсем вӗсен вилтӑпри ҫине кайса килчӗҫ, асӑнса ҫирӗҫ», — хыпарланӑ Зоя Яковлева.

Малалла...

Патӑрьел, Ҫӗрпӳ, Шӑмӑршӑ, Комсомольски тата Елчӗк районӗсенче ҫумӑр сахал ҫунӑ. Специалистсем палӑртнӑ тӑрӑх, асӑннӑ районсенче тӑпрара нӳрӗк ҫителӗксӗр.

Чӑваш Енри тавралӑха гидрометерологи тата мониторинг ирттерекен центр даннӑйӗсене ӗненес тӗк, унта 30 кун 0-20 сантиметр тарӑнӑшӗнче 4-6 миллиметр саппас нӳрӗк ҫеҫ пулнӑ.

Специалистсем ҫумӑр ҫуманран тапра, ӳсен-тӑран типнине калаҫҫӗ. ЧР Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, асӑннӑ 5 районта нӳрӗк ҫитмен тӑпра ҫинче 41,7 процент ҫӗрулми, 38,9 процент пахча ҫимӗҫ тата 29,7 процент тыр-пул, пӑрҫа йышши культурӑсем ӳсеҫҫӗ.

Шӑмӑршӑ районӗнчи Энтриел ялӗнче пурӑнакан 78 ҫулти арҫын утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче ирхине яланхиллех вӑрмана тухса утнӑ. Вӑрман ял пуҫӗнченех пуҫланнӑ. Арҫын кӗсье телефонне пӗрле илнӗ.

Тепӗртакран тӑванӗсен сехри хӑпнӑ. Ара, лешӗ шӑнкӑравласан та тытман. Ватӑскере полицейскисем, ҫӑлавҫӑсем, нимеҫӗсем (волонтерсем) шырама кайнӑ.

Чалдон ятлӑ йытӑ пулӑшнипе арҫынна тепӗр кун ирхине тупнӑ. Вӑл ялтан 5 ҫухрӑмра пулнӑ. Ватӑскер кӗсье телефонне ҫухатнӑ-мӗн. Вӑл вӑрманта шывсӑр тата апатсӑр пӗр талӑк пулнӑ. Арҫын ывӑннӑ, ҫапах тухтӑрсем унӑн сывлӑхӗ хавшанине палӑртман.

Чӑваш Енре шывра путнӑ тӗслӗх нумай пулни, статистика савӑнтарманни ҫинчен унччен хыпарланӑччӗ. Юлашки 2 эрнере 12 ҫын путса вилнӗ. Шел те, вӗсенчен 4-шӗ – ачасем.

Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче каллех ача путса вилнӗ. Шӑмӑршӑ районӗнче пӗвере 13 ҫулти ача шыв айне кайнӑ. Унӑн виллине ҫынсем кӑларнӑ.

Ҫав кунах Ҫӗрпӳ районӗнче те инкек пулнӑ. Унта Ҫавалта 55 ҫулти арҫын путса вилнӗ. Ӑна водолазсем шыранӑ, унӑн виллине ҫыран хӗррине илсе тухнӑ.

ЧР Инкеклӗ лару-тӑру патшалӑх комитечӗ асӑрханмалли пирки аса илтерет. Уйрӑмах шыв хӗрринче ачасене куҫран вӗҫертмелле мар.

Паян Чӑваш Енре вӑйлӑ ҫил-тӑвӑл алхаснине пула 12 район-хулара йывӑҫсене тӳнтерсе янӑ. Ҫут ҫанталӑкӑн усал вӑйӗ Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Канаш, Ҫӗмӗрле хулисенче, Ҫӗрпӳ, Сӗнтӗрвӑрри, Етӗрне, Муркаш, Пӑрачкав, Шупашкар, Тӑвай, Красноармейски районӗсенчи йывӑҫсем ӳкнӗ. Шупашкарта, Куславкка, Хӗрлӗ Чутай, Вӑрмар, Шӑмӑршӑ районӗсенче ҫутӑсӑр юлнӑ тӗслӗхсем пулнӑ. Вӗсенчен хӑшӗсенче инкеке сирме ӗлкӗрнӗ.

Вӑрмар районӗнчи Пысӑк Енкассинчи, Тӑвай районӗнчи Турикас Тушкил шкулӗсен, хӑш-пӗр районти уйрӑм ҫын ҫурчӗсен ҫивиттисене вӑйлӑ ҫил сӳтсе кайнӑ.

Инкек пирки Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев та пӗлет тесе хыпарлаҫҫӗ Чӑваш Енӗн Пуҫлӑхӗн Администрацийӗн пресс-службинче. Унтан та ытларах — яваплӑ службӑсене вӑл ҫине тӑрса ӗҫлеме чӗнсе каланӑ.

Чӑваш Енри хуҫалӑхсенче тепӗр 5—7 кунтан ҫур акине вӗҫлесшӗн. Ҫакна паян республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев Правительство пайташӗсемпе ирттернӗ канашлура Сергей Артамонов вице-премьер — ял хуҫалӑх министрӗ ӗнентернӗ.

Паянхи кун тӗлне хуҫалӑхсем тӗрлӗ культурӑна планпа палӑртнин 76,3% чухлӗ. Шӑмӑршӑ, Елчӗк, Патӑрьел районӗсем уйрӑмах лайӑх ӗҫлеҫҫӗ.

Ҫӗрулми кӑҫал 9 пин гектар йышӑнмалла. Ку вӑл — пӗлтӗрхинчен нумайрах. Сахӑр кӑшманӗн тата хӗвелҫаврӑнӑшӗн лаптӑкне чакарӗҫ.

Ҫав вӑхӑтрах техника культурисен лаптӑкӗ рапс, йӗтӗн тата горчица самай акнине кура пысӑкланӗ.

Пӗр-пӗр хуҫалӑхра ҫур аки вӗҫленсен пушаннӑ техникӑна тепӗр хуҫалӑхсене пулӑшма ярасшӑн. Ҫак шухӑша Михаил Игнатьев Элтепер палӑртнӑ.

Паян ирхине, ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, автомобиль ҫул-йӗрне тӑвакан тата юсакан предприятире инкек пулнӑ. Вӑл Шӑмӑршӑ районӗнче вырнаҫнӑ. Халӑх корреспонденчӗ «Про Город» хаҫата пӗлтернӗ тӑрӑх, унта йывӑр тиевлӗ машинӑн прицепӗ икӗ ҫынна хӗстерсе лартнӑ.

Предприятире юсав ӗҫӗсем пынӑ, ҫав вӑхӑтра йывӑр тиевлӗ машинӑн (фурӑн) прицепӗ икӗ ҫынна хӗстернӗ. МИХе ку хыпара пӗлтернӗ корреспондент каланӑ тӑрӑх, пӗри тӳрех вилнӗ, теприне пульницӑна илсе кайнӑ.

РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри следстви управленийӗн ертӳҫин аслӑ пулӑшуҫи Олег Дмитриев ку инкек чӑнах та пулнине ҫирӗплетнӗ. Халӗ предприятире ӗҫ хӑрушсӑрлӑхне мӗнле пӑхӑннине тӗрӗслеҫҫӗ, судпа медицина экспертизи тума палӑртнӑ.